Gereksiz Antibiyotik Kullanımı ve Neden Olduğu Sağlık Sorunları

Antibiyotikler bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde kullanılan ilaçlardır. Antibiyotik kullanımı ile birlikte 20.yüzyılın başında kitlesel ölümlere yol açan birçok enfeksiyon hastalığının tedavisi mümkün olmuştur.

Bu konuda bilinmesi ve unutulmaması gereken en önemli bilgi; antibiyotiklerin gerekli olmadığı halde ve dikkatsiz şekilde kullanıldığında vücuda ciddi zararı olan ilaçlar olduğudur. Antibiyotiklerin gereksiz ve yanlış yere kullanımı ilacın direncini kırarak bakteri üzerindeki etkisini yok ediyor, bakterilerin direnç kazanmasına neden oluyor. Dünya sağlık örgütü, antibiyotik direncini insanlığın karşı karşıya olduğu en büyük 10 halk sağlığı tehdidi arasında bulunduğunu belirtmektedir.

2013 yılındaki Avrupa Hastalık Kontrol Merkezi’nin verilerine göre Türkiye, Avrupa ülkelerine kıyasla ortalama 2-3 kat daha fazla antibiyotik kullanıyor. 2014 yılındaki Dünya Sağlık Örgütü’nün raporuna göre ise Türkiye’de günde her 1.000 kişiden 43’ünün antibiyotik kullandığı bildirilmiş. Bu verilere göre, Türkiye tüm Avrupa kıtasında antibiyotik kullanımında ilk sırada yer alıyor.

Antibiyotiklerin bakteri kaynaklı hastalıkların tedavisinde enfeksiyonlarla mücadelede en güçlü silahtır ancak antibiyotiklerin ölümlere yol açan çok önemli hastalıkların tedavilerinde kullanılması ile enfeksiyonlarda azalma olmuş ve bu da insan ömrünün uzamasına önemli katkı sağlamıştır. Günümüzde farklı şekilde ve çok sayıda antibiyotik bulunmaktadır. Bunlar, her mikroorganizma için farklı seçenekler olarak kullanılmaktadır. Bu önemli silahın yanlış ve gereksiz kullanımı, insan sağlığına yarardan çok zarar vermektedir. Doğru tanıda, doğru bakteride ve doktorun önerisi ile doğru antibiyotiğin kullanılmasına akılcı antibiyotik kullanımı diyoruz.

Çocuklarda 6 ay-2 yaş arasında yılda ortalama 5-8 kez görülebilen üst solunum yolu enfeksiyonlarının, 3-5 yaş okul öncesi ve 6-9 yaş okul çağı çocuk yaş grubunda yılda 8-10 kez görülmektedir. Üst solunum yolu enfeksiyonlarında; burun akıntısı, hafif ateş, öksürük belirtileri ile ortaya çıkar ve bunlar % 80-90 oranında virüs kaynaklıdır. Soğuk algınlığı, nezle ve grip gibi çocuklarda sıklıkla görülen hastalıkların tedavisinde antibiyotik kullanımı gereksiz bir tedavi yöntemidir. Çocuklarda oluşan üst solunum yolu enfeksiyonlarında destek tedavi, bol sıvı alımı, dengeli beslenme ve ateşin düşürülmesi genellikle yeterlidir. Antibiyotikler daha çok orta kulak iltihabı, bazı boğaz enfeksiyonları ki bunların başında beta enfeksiyonu gelir, zatürre, sinüzit ve idrar yolu enfeksiyonu gibi durumlarda kullanılmaktadır. Çocuklarda hastalık etkeninin bakteri olduğu kuvvetle düşünüldüğü veya kanıtlandığı durumlar ve doktor önerisi ile antibiyotik başlanmalıdır.

Gereksiz kullanılan antibiyotiklerin çocuklarımızın ve bizlerin sağlığına ne gibi zararları olabileceğine değinelim.

Öncelikle antibiyotiklerin en sık görülen yan etkisi ishaldir.
İshal, antibiyotik tedavisi sırasında oluşan pek çok yan etkinin arasında ilk sırada yer alıyor. İshal her ne kadar çoğunlukla hafif bulgularla seyretse de, ciddi bir bakteriyel enfeksiyon sırasında antibiyotiği değiştirmek veya kesmek gerekebiliyor.

İkinci olarak bağışıklık sistemine zarar veriyor
Son yıllardaki çalışmalar; antibiyotiklerin insan florasını yeni adı ile mikrobiyotasını değiştirdiğini, faydalı mikropları öldürdüğünü ve en önemli korunma silahımız olan mukozal bağışıklığımızı zayıflattığını net olarak ortaya koymuştur. Özellikle influenza benzeri gribal etkenlere karşı bağışıklık sistemi zayıf düşüyor ve normalde 3-5 gün arası sürecek olan enfeksiyonlar uzadıkları gibi, daha ağır seyrediyor.

Ayrıca gereksiz antibiyotik kullanımı obeziteye neden oluyor
Günümüzde disbiyozis, yani mikrobiyota bozukluğunun en önemli hastalıkların temeli olduğu artık daha net biliniyor. Bağırsak mikrobiyotası kişinin sindirimi için gerekli olan kompleks karbonhidratların ve besin liflerinin parçalanmasını, bazı önemli vitaminlerin ve uzun zincirli yağ asitlerinin üretimini üstlenerek, metabolik fonksiyonlarımızı düzenliyor. Antibiyotiklerin yol açtığı mikrobiyota bozukluğu da günümüzün en yaygın sağlık sorunlarından biri olan obeziteye yol açıyor.

Gereksiz antibiyotik kullanımının bir diğer istenmeyen etkisi alerjik hastalıkların artmasıdır.
Son yılların en çok konuşulan sağlık sorunlarından biri olan alerjik hastalıkların görülme oranı günümüzde hızla artıyor. Bu artışın en önemli sebeplerinden biri olan mikrobiyota bozukluğu ve mukozal bağışıklığın azalması, günümüzde en sık antibiyotiklerin yanlış kullanılması sonucu oluşuyor. Mikrobiyota bozukluğunun özellikle küçük yaşlarda artan antibiyotik kullanımına bağlı olduğunu artık daha net olarak biliyoruz. Alerjik hastalıkların günümüzde hızla artmasının bir diğer sebebi de “Hijyen teorisi” olarak özetleniyor: Daha temiz, steril, az mikroplu yaşama ve yeme tutkumuz, mikrobiyotamızın oluşmasını ve dolayısıyla bağışıklık sisteminin sağlıklı gelişmesini ve güçlenmesini önlüyor. Bunun sonucunda da alerjik hastalıklar artıyor.

Gereksiz antibiyotik kullanımı Böbrek yetmezliğine de yol açıyor
Akut böbrek yetmezliğinin en az beşte biri, kullanılan ilaçlar nedeniyle oluşur. Her ne kadar ilaç kullanımının bırakılmasıyla böbrek yetmezliği çoğunlukla düzelse de, hastanede yatış ve pek çok müdahale gerekmektedir. Bu ilaçlar arasında antibiyotikler ise ilk sırada yer alır. Ayrıca, sık antibiyotik kullanan çocuklarda, ileri yaşlarda böbrek hastalıklarının daha yüksek oranda görüldüğü dikkat çekmektedir.

Akılcı antibiyotik kullanım prensiplerine uyulmazsa Karaciğer fonksiyonları da bozuluyor
Yaklaşık 900 civarı ilaç ve bitkisel karışım, karaciğer hasarına sebep oluyor ve ölümcül seyreden karaciğer yetmezliğinin yüzde 30 civarı yüksek bir oranını oluşturmaktadır. Karaciğer nakli gerektiren hastalıkların da önemli bir kısmı ilaç kullanımına bağlı gelişiyor. Gereksiz antibiyotik kullanımı nedeniyle karaciğer hasarının sık görüldüğü her zaman akılda tutulmalıdır. Çoğunlukla bu yan etki hafif belirtilerle seyrediyor ve ilaca ara verilmesiyle kendiliğinden düzeliyor. Ancak, bazı durumlarda karaciğerdeki hasar kalıcı olabiliyor.

SON OLARAK ANTİBİYOTİK KULLANIMINDA NELERE DİKKAT ETMENİZ GEREKTİĞİNDEN SÖZ EDEREK BİTİRMEK İSTİYORUM

• Aileler, çocukları hastalandığında antibiyotik kullanma kararını doktora bırakmalı.
• Antibiyotik ateş düşürücü ve ağrı kesici olarak kullanılmamalı.
• Doktora antibiyotik yazılması konusunda ısrarcı davranılmamalı.
• Doktora danışmadan eczaneden antibiyotik alıp kullanılmamalı.
• Doktor, ailenin beklentisi üzerine antibiyotik yazmamalı, aileye ilacın yan etkilerini anlatmalıdır.
• Bebekleri enfeksiyondan koruyan en doğal besinin anne sütü olduğu unutulmamalıdır.

Gereksiz antibiyotik kullanmadığınız sağlıklı ve mutlu bir kış mevsimi diliyorum.