Çocukluk Çağında Uygulanan Özel Aşılar

Aşılar, bağışıklık sistemini uyararak hastalığa karşı koruma sağlayan biyolojik ürünlerdir. Aşılamada, kişinin etkenle karşılaşarak vücudunun bağışıklık oluşturması ama bu sırada hastalığa yakalanmaması istenir. Aşının etkisi, zayıflatılmış ya da öldürülmüş mikroorganizmaya ya da bunun bazı parçalarına, bağışıklık sisteminin yanıt vermesiyle ortaya çıkar. Böylece kişi hastalık etkeni ile karşılaştığında bağışıklık sistemi, etkeni hatırlayarak hızlıca yanıt geliştirecek ve hastalık ortaya çıkmadan ya da hafif bir tablo ile geçirilecektir.

Doğumdan itibaren uygulanmaya başlanan, devletin ulusal aşı takviminde yer alan aşılar bulunmaktadır ve bu aşıları devlet karşılamaktadır. Bu aşılara ek olarak ulusal aşı takviminde yer almayan ücretli özel aşılar bulunmaktadır. Bu aşılar, uluslararası sağlık otoriteleri, Dünya Sağlık Örgütü ve ülkemizde Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanarak uygulanmaları önerilmektedir.

Rotavirüs Aşısı

Rotavirüs çok bulaşıcı ve ağır hastalık tablosu yapan bir virüstür. Bebeklerde ishal, kusma ve ateş gibi belirtilere neden olur. Aşırı kusma ve ishal nedeni ile ciddi derecede vücutta sıvı kaybına neden olmaktadır, çocuklarda ağır düzeyde sıvı kaybı olduğunda hastaneye yatırılarak damardan sıvı desteği yapılmaktadır. Dünya genelinde aşılanmayan çocuklarda rotavirüse bağlı, Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre her yıl 3.5 milyon ishal hastalığına ve çoğu gelişmekte olan ülkelerde olmak üzere yılda 800 000’in üzerinde çocuk ölümüne neden olmaktadır. Aşı ağız yolu ile uygulanan canlı virüs aşısıdır. Rotavirüs aşısı 2 ya da 3 doz şeklinde uygulanan iki farklı aşı markası mevcuttur (Rotateq-MSD, beş bileşenli, üç doz uygulanır. Rotarix-GSK, bir bileşenli, 2 doz uygulanır).

Aşının ilk dozu yaşları 6-15 hafta arasındaki bebeklere uygulanmalı, son doz 35. haftayı geçmemelidir. Her iki marka eşit oranda koruma sağlamaktadır.

İnfluenza (Grip) Aşısı

Grip, İnfluenza A ve B virüslerinin yol açtığı bir enfeksiyondur. Grip aşısı inaktif; yani ölü bir aşıdır ve her yıl sonbahar, kış aylarında görülmesi beklenen grip virüslerine karşı yeniden hazırlanır. Aşının içerisindeki influenza virüs tiplerinin ne olacağını Dünya Sağlık Örgütü dolaşımda olan virüslere göre her yıl yeniden belirlemektedir. Aşı kas içine uygulanır.

İnaktif grip aşısı bebeklere 6. aydan itibaren yapılabilir. 6 ay – 8 yaş arası çocuklarda daha önce grip aşısı olmamışsa 1 ay ara ile 2 doz uygulanır ve takip eden yıllarda yılda tek doz olarak aşılamaya devam edilir. 8 yaşından büyüklerde ilk uygulama ve sonraki yıllarda yılda bir kez yapılır. Grip aşısı, öncelikle risk grupları olan astım, diyabet, kronik kalp, akciğer, kemik iliği ve böbrek hastaları için önerilmekle birlikte, 6 aylıktan büyük tüm sağlıklı çocuklara uygulanmasına yönelik çabalar desteklenmelidir.

Aşının koruyucu etkisi 2 -3 hafta sonra ortaya çıkar. Bu nedenle amaç, aşının grip salgını başlamadan önce Eylül – Ekim aylarında yapılması ve hastaların aşılanmalarının Aralık ayından önce bitirilmesidir. Ancak kişi gribe yakalanmamış ise aşılama grip sezonunun sonuna kadar uygulanabilir.

Konjuge Meningokok Aşısı

Meningokok enfeksiyonları oldukça tehlikeli olabilen, çok ağır, ölüme neden olabilen bir bakteriyemi (kanda mikrop) ve menenjit tablosu oluşturabilir. Hastalığı geçirenlerin yaklaşık %15’i yaşamını yitirirken, tedavi ile hayatta kalanların yaklaşık %40’ında ise sağırlık, görme kayıpları, zekâ geriliği, havale, kol ve bacak gibi uzuv kaybı ile kalıcı hasarlar oluşmaktadır. Ülkemizde yıllık görülme sıklığı ve yaş dağılımı tam olarak bilinmemekle birlikte Avrupa’ya göre 10 kat daha fazla olduğu tahmin edilmektedir. 2 yaş altı çocuklarda meningokok hastalığının daha sık görüldüğü yönünde bilimsel veriler mevcuttur. Ayrıca ergenlerde de sık görüldüğünü gösteren çalışmalar var. Konjuge meningokok aşısı 2 yaş altı çocuklarda da yüksek oranda antikor yanıtı oluşturur, sağladığı bağışıklık uzun sürelidir. Aşı dünyada birçok ülkede farklı yaş gruplarına olmakla birlikte rutin uygulanmakta olup, ülkemizde özel aşı kapsamında yapılmaktadır. İki tip meningokok aşısı mevcuttur. Birincisi meningokok A, C, Y, W (Nimenrix-Pfizer, Menactra-Sanofi Pasteur, Menveo-GSK) bakteri tiplerini içereni, ikincisi meningokok B (Bexsero-GSK) bakteri tipini içeren şeklindedir.

4 değerli konjuge meningokok aşısı, farklı markaların ruhsatlandırılma aşamasında belirlenen ilk doz uygulanma yaşı değişmekle birlikte bebeklere yaşları 6-12 hafta arası olunca yapılabilir. İlk dozun yapıldığı yaşa göre takip eden dozların uygulama şeması belirlenerek toplam aşı dozları tamamlanır.

Meningokok grup B aşısı Kasım 2018’den beri Türkiye’de ruhsatlandırılarak uygulanmaya başlandı.

Rahim Ağzı Kanseri Aşısı

HPV, insan papilloma virüsü aşısı; HPV’nin serviks, yani rahim ağzı kanseri ile ilişkisinin ortaya çıkarılmasını takiben bu virüs üzerindeki geniş araştırmalar sonucunda 2007 yılından itibaren HPV aşıları üretilerek uygulanmaya başlanmıştır. Rahim ağzı kanseri, tüm dünyada 15-45 yaş arası kadınlarda en yaygın 2.kanser türüdür. HPV virüs rahim ağzı kanserinin yanı sıra, başta genital bölge olmak üzere tüm vücuttaki siğillere, ayrıca vulva, vajina, anüs, penis kanserlerine ve daha az oranda ağız ve boğaz kanserlerine de neden olmaktadır. HPV aşılarının kullanılmasındaki ana amaç bu kanserlerin ve siğillerin önlenmesidir. Dünya piyasalarında virüsün 4 ve 9 farklı alt tipini içeren formu varken, ülkemize de son aylarda virüsün 9 alt tipini içeren yeni formu gelmiş bulunmaktadır. 9-14 yaş arası çocuklara 6 ay ara ile 2 doz, daha büyük yaştakilere 0, 2.ay ve 6.ay olmak üzere 3 doz uygulanmaktadır. Aşıların özellikle 9 ile 26 yaş aralığında her iki cinse yapılması önerilmektedir.

Sonuç olarak, bebek ve çocuklarımızda özellikle aşılarla sağlanabilen, hastalık oluşmadan önlem almak yani koruyucu hekimlik, hastalık oluştuktan sonra tedavi etmekten çok daha önemlidir. Unutmayın aşı hayat kurtarır.